Η πρόσφατη υπερψήφιση από το ελληνικό κοινοβούλιο του νόμου για τη νομιμοποίηση του γάμου των ομοφύλων χαιρετίστηκε από πολλούς ως μεγάλη νίκη της υπόθεσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδιαίτερα από τη κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι, Τρανσέξουαλ, Κουήρ και Ιντερσέξουαλ άτομα) ως αναγνώριση της δυνατότητάς τους να υπάρχουν ισότιμα στην κοινωνία όπου ζουν, θέτει όμως και μια σειρά προβληματισμών που θα πρέπει να απασχολήσουν σοβαρά το κοινωνικό σύνολο, διότι οσονούπω θα κληθεί να τα αντιμετωπίσει σοβαρά και οργανωμένα. Θα προσπαθήσω να θέσω εδώ κάποια από αυτά τα ζητήματα, μαζί με τον προσωπικό μου προβληματισμό, όχι για να δώσω απαντήσεις, αλλά για να θέσω περισσότερο κάποια ερωτήματα.
Καταρχάς θα πρέπει να δούμε το όλο πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκε η θεσμική αυτή ρύθμιση. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η χώρα είχε χωριστεί σε δύο μερίδες, τους υπέρμαχους της υπερψήφισης του νόμου και τους πολέμιούς του. Είναι αγαπημένο «σπορ» των Ελλήνων τέτοιου είδους διαχωρισμοί, αρκεί να θυμηθούμε το δημοψήφισμα του 2015, την πόλωση των εκλογών, την εμφυλιοπολεμική διάθεση που επικρατεί στον αθλητισμό με τις πάσης φύσεως διαμάχες πανελλήνιες και τοπικές, (Ολυμπιακοί-Παναθηναϊκοί, «Βόρειοι-Νότιοι» και πάει λέγοντας), αλλά και την τάση να χωριζόμαστε σε αντίπαλα στρατόπεδα για κάθε φλέγον ζήτημα. Με αυτό τον τρόπο περιχαρακώνονται τα διάφορα «στρατόπεδα» των φανατικών υποστηρικτών της μιας ή της άλλης θέσης, δεν δίνεται, όμως, η δυνατότητα να τεθούν όλα τα ζητήματα επί τάπητος, να γίνει ουσιαστικός διάλογος με επιχειρήματα και να ληφθούν οι πιο σωστές αποφάσεις για όλους με τη μέθοδο της θέσης-αντίθεσης-σύνθεσης. Φτάνουμε, έτσι, στο σημείο να εμφανίζονται αντιπρόσωποί μας στη Βουλή να δηλώνουν ότι δεν έχουν ή δεν επιθυμούν να πάρουν θέση σε ένα σημαντικό ζήτημα όπως αυτό (γιατί αυτό δηλώνει έμμεσα η αποχή από την ψηφοφορία). Αν, όμως, είχε γίνει ουσιαστικός διάλογος σε ευρύ κοινωνικό επίπεδο, θα φτάναμε στο σημείο οι βουλευτές μας να μη μπορούν να αποφασίσουν τι θα πρέπει να ψηφίσουν αντιπροσωπεύοντας τους ψηφοφόρους τους στη Βουλή; Ελπίζω πως όχι, όπως ελπίζω πως οι βουλευτές μας θυμούνται πως εκπροσωπούν στη Βουλή όχι μόνο τον/την πρόεδρο και την ηγεσία του κόμματός τους (από τους οποίους προσδοκούν τυχόν επιβραβεύσεις), αλλά, πρωτίστως, τους πολίτες που τους ψηφίζουν και τους στέλνουν ως αντιπροσώπους τους στο νομοθετικό σώμα.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο θα πρέπει να δούμε την ουσία του ζητήματος χωρίς παρωπίδες και εμφυλιοπολεμικές ιαχές. Άλλωστε ο νόμος έχει πλέον ψηφιστεί. Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η ψήφιση του νόμου αυτού ανταποκρίνεται σε κοινωνικά αιτήματα τα οποία έχουν έρεισμα και οπωσδήποτε διαθέτουν επαρκή απήχηση στο κοινωνικό σύνολο. Αν δεν ήταν έτσι, η ψήφιση ενός τέτοιου νόμου δεν θα ήταν εφικτή, όπως και δεν ήταν για αρκετές δεκαετίες από την ώρα που αναδείχτηκε το κίνημα για τα δικαιώματα των μελών της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια η κοινωνία θα πρέπει να προβληματιστεί και σε εύθετο χρονικό διάστημα να διαμορφώσει μια ουσιαστική στάση για το πώς εννοεί πλέον την οικογένεια, αλλά και το γάμο. Μέχρι τώρα η εικόνα που κυριαρχούσε για την οικογένεια ήταν αυτή του ετερόφυλου ζευγαριού. Στην πιο εκτεταμένη μορφή της η οικογένεια περιλαμβάνει και ένα ή περισσότερα παιδιά. Αυτό που θα πρέπει να αναρωτηθεί το κοινωνικό σύνολο (όχι μόνο οι πολέμιοι του νόμου αλλά και οι υποστηρικτές του) είναι μέχρι ποιο σημείο θα ανατραπεί η παραδοσιακή αυτή αντίληψη για την οικογένεια. Προφανώς η εικόνα του ετερόφυλου ζεύγους (ο/η σύζυγος, άντρας και γυναίκα, ο πατέρας και η μητέρα) θα πάψει να έχει την αποκλειστικότητα, αλλά κάπου θα πρέπει να τεθούν όρια στις ανατροπές, ώστε να μη φτάσουμε σε σημείο να θεωρείται οικογένεια η σχέση τρυφερότητας που μπορεί να έχει κάποιος με ένα ζώο ή η προσοχή που δείχνει σε κάποιο φυτό, διότι πέρα από τον Ατλαντικό ακούγονται ήδη και τέτοια ανησυχητικά μηνύματα.
Κατόπιν θα πρέπει να αναρωτηθούμε για τις επιπτώσεις του νόμου αυτού. Σε αντίθεση με τις παλιές ελληνικές ταινίες, στην καθημερινότητα ο γάμος (θρησκευτικός ή πολιτικός ή με σύμφωνο συμβίωσης) δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή μιας (ιδανικά) μακρόχρονης κοινής πορείας και συμβίωσης ενός ζεύγους που αποφασίζει να συνδεθεί με τον τρόπο αυτό σε κοινή μοίρα. Στη διάρκεια αυτής της πορείας η μέχρι τώρα κοινωνική πραγματικότητα δέχεται πως η οικογένεια θα αυξηθεί με την έλευση τέκνων. Όχι πως αν δεν κάνει παιδιά κάποιο ζευγάρι σταματάει να είναι οικογένεια, αλλά αποτελεί αναγκαιότητα και για την συνέχιση της κοινωνίας, και για την ολοκλήρωση της πορείας των δύο ανθρώπων στη ζωή. Μέχρι τώρα η ιδέα της οικογένειας και των παιδιών ταυτιζόταν με την πατρότητα και τη μητρότητα, ιδιότητες που, με την απόκτησή τους, διαμόρφωναν και αντίστοιχους κοινωνικούς ρόλους. Δεν θα μπω στον πειρασμό να προτείνω μια ανάλυση του τι θα σημαίνει και για τις σχέσεις των δύο φύλων η ανατροπή αυτών των ρόλων, ίσως σε κάποια άλλη στιγμή. Θα τονίσω, όμως, πως, από τη στιγμή που θα διαμορφωθούν νόμιμες οικογένειες με ομόφυλα ζεύγη, οι έννοιες της πατρότητας και της μητρότητας θα αντικατασταθούν από τη μια και μοναδική έννοια της γονεϊκότητας. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε, ως κοινωνία, τι θα σημάνει αυτό για τις κοινωνικές δομές και το κράτος, αλλά και πώς θα προετοιμάσουμε τα παιδιά μας γι’ αυτή την αλλαγή. Πώς μπορεί, δηλαδή να αντικατασταθεί η «μάνα» από το «γονέας 1» και ο «πατέρας» από το «γονέας 2» και τι επιπτώσεις θα έχει στη συναισθηματική εξέλιξη ενός παιδιού. Και τι θα σημαίνει αυτό για τα δικαιώματα των ίδιων των παιδιών. Διότι σε μια οικογένεια ομόφυλων γονέων ένα παιδί θα προκύψει από τεκνοθεσία, δεν θα παύει, όμως, να προέρχεται από κάποιους φυσικούς γονείς οι οποίοι (αναπόφευκτα και φυσιολογικά) θα προέρχονται από δύο διαφορετικά φύλα. Θα εξηγήσουμε στο όποιο παιδί ποιος/ποια είναι ο/η φυσικός/η πατέρας/μητέρα του; Θα του επιτρέπουμε να έρχεται σε επαφή μαζί του/της; Θα δίνουμε τη δυνατότητα στο φυσικό γονέα να έχει επαφή με το φυσικό του τέκνο; Αν ναι, πώς θα διαμορφωθεί η αντίληψή μας για την οικογένεια και το περιεχόμενό της; Αν όχι, πώς θα ανεχτούμε την καταπάτηση των δικαιωμάτων τέκνων και φυσικών γονέων;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολες και δεν ισχυρίζομαι πως θα έπρεπε να κλείσουμε τα μάτια μας στην υπαρκτή κοινωνική πραγματικότητα. Λέω, όμως, ότι θα πρέπει να προβλεφθούν κάποια όρια. Γιατί αλλιώς κινδυνεύουμε να γίνει πραγματικότητα η «προφητεία» της ταινίας του Χόλυγουντ με τον παράδοξο τίτλο GATTACA, όπου μια ελίτ ανθρώπων που προέρχονται από τεχνητή γονιμοποίηση μέσω τεχνητής μήτρας καταπιέζει μια «κατώτερη» κοινωνικά τάξη ανθρώπων γεννημένων από ανθρώπους. Ας μη βιαστούμε να επαληθεύσουμε την «προφητεία» αυτή.
Δείτε εδώ κείμενα του κ.Κωσταβασίλη.
