«Η κοινωνία που έχει οδηγό τη μνήμη δεν παρασύρεται»

Άρωμα Σμύρνης χαρίζει απλόχερα ο συλλογικός τόμος «Τριάντα έξι συγγραφείς γράφουν για τη ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης» που κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική σε επιμέλεια του συγγραφέα Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη. Μία καλαίσθητη έκδοση που έθεσε υπό την αιγίδα της η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας. Επόμενοι σταθμοί της η Ραφήνα (10/11), η Θήβα (12/11) και η Αθήνα όπου θα γίνει η επίσημη παρουσίαση στις 22 Νοεμβρίου στη βιβλιοθήκη της Ένωσης Σμυρναίων. Για την παρακαταθήκη του Μικρασιατικού πολιτισμού και τον ρόλο της μνήμης στις κοινωνίες συζητήσαμε με τον συγγραφέα Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη.

Πώς γεννήθηκε η συλλογή;

Με τη σκέψη του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή. Από την άλλη είναι και μια οφειλή στους Μικρασιάτες πρόσφυγες που εκδιώχθηκαν από τις πατρικές εστίες τους και ήρθαν στην Ελλάδα χωρίς να έχουν τίποτε μαζί τους, παρά μόνο ελάχιστα προσωπικά είδη και πατρογονικά κειμήλια, που μετέφεραν με κόπο, κρυφά. Είναι πολύ τιμητικό για την έκδοση, που η Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας την έθεσε υπό την αιγίδα της και την ευχαριστούμε.

Θα λέγατε ότι η Σμύρνη ήταν η «Νέα Υόρκη» της εποχής της; Πώς την σκιαγραφούν τα διηγήματα της συλλογής σας;

Θα μπορούσα να την παρομοιάσω με το Παρίσι, αφού την αποκαλούσαν «Παρίσι της Ανατολής». Μια πόλη που όλα τα εμπορεύματα έφταναν σε αυτήν απ’ όλα τα σημεία της γης. Πλούσια σπίτια, εφημερίδες, λαμπρά διδακτήρια, « γκιαούρ Σμύρνη», όπως την έλεγαν, δηλαδή πόλη των απίστων. Οι συγγραφείς τη σκιαγραφούν με τον δικό τους τρόπο. Ορισμένοι αναφέρουν μνήμες Ελλήνων αιχμαλώτων, άλλοι περιγράφουν τις στιγμές που ζούσαν μαζί Τούρκοι και Έλληνες, τις γεύσεις της, τις τραγικές ώρες της καταστροφής της αλλά και τον αγώνα των ανθρώπων της να διαφύγουν με πλοία και να περάσουν απέναντι στις ελληνικές ακτές. Όλοι οι συγγραφείς των ανέκδοτων διηγημάτων γράφουν με συγκινησιακή φόρτιση. Για τη φωτιά της Σμύρνης και την ολική καταστροφή μιας πόλης, που σήμερα μόνο μέσα από καρτ ποστάλ και διηγήσεις γνωρίζουν οι νεότεροι.

Γιατί είναι τόσο ισχυρή η καταγραφή της Σμύρνης και συνεπακόλουθα της καταστροφής της στη συλλογική μνήμη; Τα διηγήματα ξεχειλίζουν από ψυχή και συναίσθημα αν και δεν είναι όλοι οι συγγραφείς απόγονοι προσφυγικών οικογενειών.

Όταν οι μνήμες κυριαρχούν τότε η κοινωνία δεν παρασύρεται από τη λήθη. Οι παππούδες μας , οι γιαγιάδες μας ήρθαν από τη Μικρά Ασία, και θέλουμε να ξέρουμε που ζούσαν και τι συνέβη μετά από αιώνες στην εποχή του πολέμου με τους Τούρκους. Όταν στα σπίτια που εμείς οι νεότεροι, μεγαλώσαμε μιλούσαν καθημερινά για τα πατρογονικά μέρη, πως γίνεται να ξεχάσουμε και να μην ονειρευτούμε αυτά που μας διηγούνταν οι μεγαλύτεροι; Τα διηγήματα, σωστά επισημαίνετε ότι ξεχειλίζουν από συναίσθημα και ψυχή, γιατί οι συγγραφείς πρέπει να κερδίσουν τον αναγνώστη και να τον κάνουν να διαβάσει με αγάπη το βιβλίο. Αν και οι μισοί συγγραφείς είναι απόγονοι προσφυγικών οικογενειών, εν τούτοις καταφέρνουν, μαζί με τους υπολοίπους που δεν είναι πρόσφυγες, να γράψουν όμορφες παραστάσεις και να αποκαλύψουν νέα πράγματα.

Πώς λειτουργούν οι προσφυγικές ρίζες στον σημερινό απόγονο; Τί προσφέρει η συλλογή διηγημάτων σε αυτήν την κατεύθυνση;

Πριν δεκαετίες αποφεύγαμε συζητήσεις μέσα στο σπίτι, ίσως γιατί τότε ακόμη ζούσαν οι ξεριζωμένοι της πρώτης γενιάς. Τα κρατούσαμε μέσα μας αφού τα συζητούσαμε μέσα στο σπίτι. Αργότερα η Πολιτεία έγινε πιο ανοιχτή και θέλησε να καταγράψει αυτές τις αφηγήσεις. Οι συγγραφείς του συλλογικού τόμου ανοίγουν μια χαραμάδα απ’ όπου ξεπροβάλλουν άγνωστες ιστορίες και μυστικά που με την έκδοση του βιβλίου γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν. Οι νέοι απόγονοι είναι περήφανοι που είναι πρόσφυγες.

Τί σημαίνει για εσάς Μικρασιάτης; Πώς ήρθατε σε επαφή με την Μικρασιατική κουλτούρα;

Στη γειτονιά που γεννήθηκα και μεγάλωσα, στο Άνω Λιούμη Αιγάλεω έμενα ανάμεσα σε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, Πόντιους και ανθρώπους που γενικά ήταν απλοί, καταδεκτικοί και πλούσιοι σε αισθήματα. Είχαμε ένα μικρό κήπο και βγάζαμε τραπέζια και καλούσαμε ο ένας τον άλλον. Με τις διηγήσεις μάθαινες την ιστορία της πατρίδας. Τότε κατάλαβα ότι ανήκω σε αυτούς τους ανθρώπους που τους έλεγαν πρόσφυγες. Ξέρω από που προέρχομαι και ποιος είμαι . Είμαι ένας από τους πολλούς Μικρασιάτες. Πού πέρα από αυτές τις μνήμες, διάβασα βιβλία λογοτεχνικά και αφηγήσεις που έμοιαζαν με ντοκουμέντα. Σήμερα, το θέατρο και ο κινηματογράφος συμβάλουν στο να διατηρηθεί άσβεστη η μνήμη για το τραγικό 1922.

Πώς μπόλιασε ο πολιτισμός των Μικρασιατών προσφύγων την ελληνική κοινωνία;

Οι πρόσφυγες παντρεύτηκαν ντόπιους και δημιούργησαν συνεταιρισμούς, έκαναν αξιόλογες επιχειρήσεις. Κάποιοι γνώριζαν την κλωστοϋφαντουργία, ορισμένοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Ήταν εργατικοί, έμπειροι τεχνίτες, γνώριζαν ξένες γλώσσες, και είχαν ευχέρεια σε διαπραγματεύσεις, οπότε αναζωογόνησαν το εμπόριο και ενσωματώθηκαν στην ελληνική κοινωνία. Οι τρόποι, οι συνήθειες, τα φαγητά και τα γλυκά τους, αγαπήθηκαν από τους υπόλοιπους Έλληνες. Βέβαια ας μην ξεχνάμε πως αρχικά, σε ορισμένες περιοχές, τους φέρθηκαν σκληρά, με προσβλητικούς χαρακτηρισμούς (τουρκόσποροι, πρόσφυγες, παστρικές, για τις γυναίκες επειδή ήταν πρόσχαρες και καθαρές): θυμηθείτε το τραγούδι” μια Σμυρνιά στο παραθύρι πότιζε βασιλικό”. Αλλού έκαψαν προσφυγικές παράγκες,

Έχει επουλωθεί το «προσφυγικό τραύμα»;

Νομίζω ότι μέχρι τη δική μου γενιά δεν έχει επουλωθεί το «προσφυγικό τραύμα». Μερικές φορές θυμάμαι τη γιαγιά μου που μου αφηγούνταν τη ζωή της στη Φώκαια Σμύρνης. Μια υπέροχη ζωή που διαλύθηκε για πάντα. Ίσως η επόμενη γενιά απωλέσει τη δική μας συναισθηματική φόρτιση για την καταγωγή μας και όσα δεινά υπέστησαν οι πρόγονοί μας.

Σε ποια ενότητα εντάσσεται η «ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης;»

Το βιβλίο η «ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική καλύπτει την περίοδο των χαμένων πατρίδων. Οι αλησμόνητες πατρίδες που διατηρούνται από τις μνήμες, με στόχο να τις διαβάσουν τις ιστορίες οι νέοι . Μέσα σε αυτή την ενότητα την οποία επιμελούμαι εκδόθηκαν και τα βιβλία «Γενέθλια πόλη» και «Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες». Και οι τρεις συλλογικοί τόμοι έχουν ένα κοινό σημείο: τη μνήμη. Θυμόμαστε και καταγράφουμε διαχρονικά γεγονότα που αποκτούν δύναμη και αξία σε βιβλία επιμελημένα στα οποία συμμετέχουν σπουδαίοι Έλληνες συγγραφείς.

Στον συλλογικό τόμο έγραψαν οι συγγραφείς:

Γρηγόρης Αζαριάδης,

Έρικα Αθανασίου,

Άννα Αφεντουλίδου,

Δημήτρης Βαρβαρήγος,

Μηνάς Βιντιάδης,

Γιώργος Ι. Βοϊκλής,

Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης,

Γιώργος Γκόζης,

Βασίλης Γκουρογιάννης,

Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής,

Αλέξης Σ. Ζήρας,

Κώστας Θεολόγου,

Γιώργος Χ. Θεοχάρης,

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης,

Νιόβη Ιωάννου,

Κατερίνα Καριζώνη,

Γιώργος Α. Λεονταρίτης,

Σωτηρία Μαραγκοζάκη,

Ευάγγελος Μαυρουδής,

Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη,

Πολύνα Γ. Μπανά,

Γιώργος Μπλάνας,

Κωνσταντίνος Μπούρας,

Τόλης Νικηφόρου,

Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp),

Γιώργος N. Παπαθανασόπουλος,

Γιάννης Πατσώνης,

Λιάνα Σακελλίου,

Ελένη Σαραντίτη,

Αντώνης Δ. Σκιαθάς,

Κώστας Στοφόρος,

Βασίλης Τζανακάρης,

Λίτσα Τότσκα,

Ιώ Τσοκώνα,

Φίλιππος Φιλίππου,

Άγγελος Χαριάτης.

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης κατάγεται από την Λέσβο και γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε τις επιστήμες της Παιδαγωγικής και της Θεολογίας. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Μπέρμιγχαμ και μετεκπαιδεύτηκε στο Μόναχο. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και έχει δημοσιεύσει αρκετά διηγήματα, δοκίμια, ποιήματα, κριτικές βιβλίων και συνεντεύξεις με συγγραφείς σε διάφορα βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αλβανικά, στα Γερμανικά και στα Ισπανικά. Από το 2002 ζει στο Μενίδι Αιτωλοακαρνανίας.

Δείτε εδώ παρόμοια άρθρα.