Μην ελπίζετε να απαλλαγείτε από τα βιβλία

Share:

Η 23η Απριλίου αποτελεί μια συμβολική ημερομηνία για την παγκόσμια λογοτεχνία. Αυτή την ημερομηνία πέθαναν το 1616 ο Θερβάντες και ο Σαίξπηρ. Στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO, που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1995 αποφασίστηκε η 23η Απριλίου να είναι η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου και Πνευματικών Δικαιωμάτων. Το σκεπτικό της UNESCO ήταν να αποτίσει έναν παγκόσμιο φόρο τιμής στα βιβλία και στους συγγραφείς, ενθαρρύνοντας όλους, και ιδιαίτερα τους νέους, να ανακαλύψουν τη χαρά της ανάγνωσης και να αποκτήσουν έναν ανανεωμένο σεβασμό στην αναντικατάστατη συμβολή εκείνων, οι οποίοι προώθησαν την κοινωνική και πολιτιστική πρόοδο της ανθρωπότητας.

Με αφορμή αυτή τη μέρα, λοιπόν, ξαναπήρα στα χέρια μου ένα βιβλίο με τον πολύ ξεκάθαρο, όσο και προκλητικό τίτλο «Μην ελπίζετε να απαλλαγείτε από τα βιβλία» (κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Λιβάνη σε μετάφραση Αγγ. Φιλιππάτου). Στο βιβλίο αυτό, δύο από τους σπουδαιότερους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής μας, ο Γάλλος μυθιστοριογράφος και δραματουργός Ζαν Κλωντ Καριέρ (ο οποίος απεβίωσε φέτος το Φεβρουάριο) και ο Ιταλός διανοητής, φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Ουμπέρτο Έκο (απεβίωσε το Φεβρουάριο του 2016), συζητούν με το Γάλλο δημοσιογράφο Ζαν-Φιλίπ Ντε Τονάκ για θέματα που σχετίζονται με το βιβλίο, τη σημασία του, την προσφορά του στην ανθρωπότητα, αλλά και τις προοπτικές του στη σύγχρονη, τεχνοκρατούμενη εποχή.

Αντιγράφω από το βιβλίο αυτό την άποψη του Ουμπέρτο Έκο σχετικά με τον κίνδυνο να εξαφανιστούν τα βιβλία από τους υπολογιστές:  «Για την ανάγνωση χρειάζεται ένας φορέας της γραφής. Αυτός δεν μπορεί να είναι μόνο ο υπολογιστής. Αν περάσετε δύο ώρες μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή διαβάζοντας ένα μυθιστόρημα, τα μάτια σας θα γίνουν σαν μπαλάκια του τένις. Εξάλλου, ο υπολογιστής εξαρτάται από την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και δε μπορεί να διαβάσει κανείς με αυτόν τον τρόπο μέσα σε μια μπανιέρα ούτε ξαπλωμένος σε ένα κρεβάτι. Επομένως το βιβλίο αποδεικνύεται ένα πολύ πιο ευέλικτο μέσο.[…] Το βιβλίο έχει αποδείξει την αξία του και δε βλέπω πώς, για την ίδια χρήση θα μπορούσαμε να φτιάξουμε κάτι καλύτερο από το βιβλίο.». Επιπλέον το βιβλίο σχετίζεται άμεσα με την ικανότητα της ανάγνωσης και της γραφής, ικανότητες που είναι αναγκαίες για την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, ιδιαίτερα στις σύγχρονες κοινωνίες. Όπως τονίζει ο Ζαν Κλωντ Καριέρ, «δε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υπολογιστή αν δεν ξέρουμε να γράψουμε και να διαβάζουμε. Και με πολύ πιο πολύπλοκο τρόπο, μάλιστα απ’ ό,τι στο παρελθόν, επειδή έχουμε ενσωματώσει καινούρια σύμβολα. […] Γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να μαθαίνουμε να διαβάζουμε. Θα γνωρίζαμε μια επιστροφή στον προφορικό λόγο, αν οι υπολογιστές μπορούσαν να καταγράφουν απευθείας όσα λέμε. Αλλά αυτό θέτει ένα άλλο ερώτημα: θα μπορούσαμε να εκφραζόμαστε σωστά, αν δεν ξέρουμε ούτε να διαβάζουμε ούτε να γράφουμε;».

Το ερώτημα αυτό αναδεικνύει και την ουσία της προσφορά του βιβλίου στην ανθρωπότητα η οποία είναι διττή. Καταρχάς τα βιβλία αποτελούν μια παρακαταθήκη γνώσεων για την ανθρωπότητα. Όλοι μας τα έχουμε συνδέσει με το διάβασμα των σχολικών μαθημάτων ή με την απόκτηση γνώσεων εγκυκλοπαιδικού τύπου, τις οποίες πλέον μπορούμε να βρούμε πολύ πιο εύκολα και απείρως γρηγορότερα στο διαδίκτυο. Κάποιοι, όμως, μπορεί να φέρνουν μπροστά τους εικόνες από όμορφες στιγμές που πέρασαν διαβάζοντας λογοτεχνία ή συναισθήματα που μπορεί να βίωσαν μέσα από υψηλή ποίηση. Μπορεί επίσης να αναλογίζονται προβληματισμούς ή και ερωτήματα που γεννήθηκαν μετά από την ανάγνωση φιλοσοφικών, ιστορικών ή δοκιμιακών αναγνωσμάτων. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαφαινόμενη επίθεση στο βιβλίο, που μπορεί σημάνει το τέλος μιας ολόκληρης εποχής, είναι ορθή απόφαση να θεσπιστεί παγκόσμια μέρα του βιβλίου.

Επιπλέον λίγοι από μας μπορούν να συνειδητοποιήσουν τι προσφέρει το βιβλίο στην όξυνση του πνεύματος και τη συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων. Η ανάγνωση βιβλίων οξύνει τη φαντασία που είναι ο προθάλαμος της δημιουργικότητας. Μέσα από την ανάγνωση, μπορεί κανείς να κατασκευάσει το δικό του κόσμο. Ταυτόχρονα ο αναγνώστης λαμβάνει μηνύματα, εντοπίζει πρότυπα, αποκτά επαφή με ποικίλες και σχετικά δυσεύρετες στην κοινωνική του ζωή έννοιες, μπορεί να παρατηρήσει τη ζωή μέσα από μια ματιά συνολική, τέτοια που δεν την έχει κανένας μας μέσα στο μικρόκοσμό του. Δεν είναι όμως μόνον αυτό. Η ανάγνωση βιβλίων οξύνει, πέρα από τη φαντασία, και τη λογική. Ο αναγνώστης, διαβάζοντας ένα βιβλίο, προβληματίζεται, αναζητά την αλήθεια των πράξεων του κάθε ήρωα, τις αιτίες που τον οδηγούν στις αποφάσεις του, ελέγχει τις ενέργειες που του αφηγείται ο όποιος αφηγητής, μπορεί και να μπαίνει στη θέση του κάθε ήρωα αναρωτώμενος τι θα έκανε ο ίδιος σε ανάλογη περίπτωση. Με τον τρόπο αυτό οξύνει την κριτική του ικανότητα, γίνεται σκεπτόμενο ον και μπορεί να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο πολίτη που θα θέτει κάτω από τη βάσανο της κριτικής οποιονδήποτε και οτιδήποτε του προτείνεται ως σίγουρη λύση.

Ο Ζαν Κλωντ Καριέρ, στη συζήτηση που αναφέραμε, επισημαίνει τη διαφορά μεταξύ των ρημάτων «γιγνώσκω» και «γνωρίζω». Το «γιγνώσκω» αναφέρεται στα όσα συσσωρεύουμε ως γνώσεις και δεν είναι πάντα χρήσιμα. Το «γνωρίζω» αναφέρεται στο μετασχηματισμό της γνώσης σε εμπειρία ζωής. Ας εμπιστευτούμε, λοιπόν, στις μηχανές το διαρκώς ανανεούμενο φορτίο των όσων «γιγνώσκουμε» και εμείς ας επικεντρωθούμε στο πώς θα διασφαλίσουμε όσα «γνωρίζουμε» και κυρίως στο πώς θα μάθουμε να «γνωρίζουμε». Στην πορεία αυτή, από την πληροφορία στη Γνώση, το βιβλίο είναι ο πιο πολύτιμος σύμμαχός μας.

 

Source: Arta News

Previous Article

Σκιαδικά. Μια σχετικά άγνωστη πτυχή της Ελληνικής Ιστορίας

Next Article

Αναστάσιμο Μήνυμα 2021 από την Ι.Μ. Άρτης

Σχετικά άρθρα