Δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά είναι γεγονός ότι στην παγκόσμια ιστορία υπήρξαν αρκετοί στοχαστές (φιλόσοφοι, πολιτικοί, διανοητές κάθε είδους) που προσπάθησαν να φανταστούν την ιδανική κοινωνία, με το ιδανικό πολίτευμα και την ιδανική συγκρότηση, τόσο σε επίπεδο πολιτεύματος, όσο και σε επίπεδο τάξεων, κοινωνικών διαστρωματώσεων, καταμερισμού εργασίας κ.λπ. Από τον 20ο αιώνα και την «Κοιλάδα των Ρόδων» (1921) του Πωλ Αμαντέους Ντίναχ, στον 17ο αιώνα και την «Πόλη του Ήλιου» (1623) του Τομάζο Καμπανέλλα, στο 16ο αιώνα και την «Ουτοπία» (1516) του Τόμας Μορ ή στον 5ο αιώνα και την «πνευματική Γήινη Πόλη» (413) του Ιερού Αυγουστίνου, δεν υπήρξε περίοδος (κυρίως μετά την έλευση του Χριστού) που οι σοφοί να μην επιχείρησαν να διαμορφώσουν τους κώδικες μιας ιδανικής κοινωνίας. Απ’ όλες αυτές τις προσπάθειες, όμως, πιο γνωστή σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μία που συγκροτήθηκε περίπου 400 χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού από έναν εκ των δύο σπουδαιοτέρων φιλοσόφων της παγκόσμιας φιλοσοφίας, τον Πλάτωνα.
Αντιγράφω από το βιβλίο των αρχαίων ελληνικών της Γ΄ Λυκείου: «Τις απόψεις για την ιδεώδη πολιτεία, την καλλίπολιν, που διασφαλίζει στον πολίτη της τον άριστον βίον, εκθέτει ο Πλάτων στον διάλογό του Πολιτεία ἢ περὶ δικαίου. Το σύγγραμμα, καρπός πολύχρονης προσπάθειας, θα πρέπει να ολοκληρώθηκε γύρω στα 374 π.Χ.» Στο διάλογο αυτό, ο Σωκράτης (δάσκαλος και κεντρικό πρόσωπο σε όλους τους διαλόγους του Πλάτωνα) συζητάει με μια παρέα φίλων του για το ρόλο της δικαιοσύνης και το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει σε μια ιδανική πόλη. Επιχειρούν, λοιπόν, να «στήσουν» θεωρητικά, μια κοινωνία (στην ιδανική μορφή της πόλεως κράτους όπως την ήξεραν τότε) με δικούς τους κανόνες. Στην κοινωνία αυτή υπήρχε μια ιδιόμορφη κοινωνική διαίρεση. Ανατρέχω ξανά στο βιβλίο της Γ΄ Λυκείου: «Τριμερής είναι η διαίρεση στην πλατωνική πολιτεία: δημιουργοί, φύλακες – επίκουροι, φύλακες – άρχοντες (βασιλείς). Κατ’ ουσίαν πρόκειται για δύο τάξεις, επειδή η ανώτερη προέρχεται κατόπιν αυστηρής επιλογής από τη μεσαία. Η κατώτερη τάξη (δημιουργοί), που είναι και η πολυπληθέστερη, συγκροτείται από τους γεωργούς, τους τεχνίτες, τους εμπόρους, τους γιατρούς και γενικά τους επαγγελματίες. Είναι βέβαια αποκλεισμένη από την εξουσία, εργάζεται όμως προστατευμένη και μπορεί να πλουτίζει ως ένα σημείο φυσικά. Οι μεγάλες οικονομικές διαφορές δεν είναι επιτρεπτές. Η τάξη αυτή είναι υποχρεωμένη να συντηρεί, αλλά όχι πλουσιοπάροχα, τις δύο άλλες ηγεμονικές τάξεις. Οι φύλακες – επίκουροι επωμίζονται στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα και γενικά είναι αφοσιωμένοι στην υπηρεσία του κράτους. Οι φύλακες – παντελείς αναλαμβάνουν, μετά τα 50 τους χρόνια, τη διακυβέρνηση και μεριμνούν για την ευδαιμονία ολόκληρης της πολιτείας. Πρόκειται συνεπώς για μια αριστοκρατία του πνεύματος, που εξουσιάζει και συνάμα υπηρετεί το πλήθος.»
Δεν ενδιαφέρει εδώ να μελετήσουμε τη δομή και τη διάρθρωση της ιδανικής πολιτείας, δεδομένου, όμως, ότι στις 6 του μηνός συμπληρώθηκαν 12 χρόνια από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και μετά από τις αποφάσεις της κυβέρνησης για τη μέρα αυτή, αλλά και για την επέτειο του Πολυτεχνείου, αξίζει να δούμε τι προβληματίζει τον μεγάλο φιλόσοφο στη συγκρότηση της ιδανικής πολιτείας. Εφόσον οι φύλακες θα έχουν όλη την εξουσία στα χέρια τους, ποιος θα προστατέψει την κοινωνία (και ειδικότερα την κατώτερη τάξη) από τους ίδιους του φύλακες; Δεν είναι πιθανό να θελήσουν να καταχραστούν την εξουσία που άπλετα θα διαθέτουν και να μετατραπούν σε σκληρούς και αδίστακτους τυράννους; Ο Πλάτων θεωρεί ότι λύση στο πρόβλημα αυτό θα είναι μόνο μια προσεκτικά σχεδιασμένη και στοχευμένη αγωγή. Προσοχή!! Όχι απλώς εκπαίδευση, αλλά αγωγή, από τη μικρή κιόλας ηλικία, η οποία θα συνεχίζεται ως εκπαίδευση μέχρι τα 50 έτη. «Το ενδιαφέρον του νομοθέτη επικεντρώνεται στην ορθή αγωγή των φυλάκων, που έχουν επιλεγεί με κριτήρια την καλή σωματική τους διάπλαση και την οξύνοια. Στο πρώτο στάδιο επιδιώκεται η εξισορρόπηση γυμναστικής και μουσικής αγωγής. Ο νομοθέτης φυσικά επαγρυπνεί για τη μορφή και το περιεχόμενο της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ένας δεύτερος κύκλος εκπαίδευσης (από τα 20 ως τα 30) περιλαμβάνει κυρίως τις μαθηματικές επιστήμες: αριθμητική, γεωμετρία, στερεομετρία, αστρονομία, αρμονική. Κορωνίδα της εκπαιδευτικής πορείας είναι η πενταετής (από τα 30 ως τα 35) σπουδή της διαλεκτικής (φιλοσοφία) που οδηγεί στην ύψιστη μορφή γνώσης».
Σε μια ιδανική κοινωνία οι φύλακες θα είχαν την τέλεια αγωγή και μόρφωση, ώστε να μην επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν τη δύναμη που τους παρέχει η διαστρωμάτωση της κοινωνίας και η συγκρότηση του πολιτεύματος. Δυστυχώς απέχουμε πάρα πολύ από το να χαρακτηριζόμαστε ιδανική κοινωνία. Αυτό, όμως, δεν θα πρέπει να μας αδρανοποιεί και να μην προβληματιζόμαστε για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Επισημαίνω ξανά κάτι που είχε παρατηρήσει ο διαπρεπής συνταγματολόγος Ν. Αλιβιζάτος, κοντά στη λήξη της προηγούμενης απαγόρευσης κυκλοφορίας (χωρίς μάλιστα να υπάρχουν τότε αποφάσεις απαγόρευσης των διαδηλώσεων). Η για καιρό συνέχιση της τακτικής της νομοθέτησης μέσω διαταγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε κατάργηση της Δημοκρατίας, και ως προς αυτό το θέμα μόνη εγγύηση -και αυτό πρέπει να αναδειχθεί- είναι η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο κ. Αλιβιζάτος επισήμαινε επίσης ότι η γενίκευση μέτρων που ήδη υπάρχουν στην καθημερινότητά μας είναι ο βασικός κίνδυνος και τόνιζε ότι πρέπει ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του.
Σε μια (όχι και τόσο ιδανική) κοινωνία, όπως η δική μας (και μάλιστα στον καιρό του κορωνοϊού) η επίκληση στην ατομική ευθύνη για το σπάσιμο της αλυσίδας μετάδοσης του ιού στους πολίτες έχει γίνει περίπου «καραμέλα» στο στόμα των υπευθύνων. Στην περίπτωση, όμως, που οι «φύλακες» των φυλάκων (η πολιτική ηγεσία, με άλλα λόγια) αποδειχθεί ότι είτε ολιγωρεί είτε επιχειρεί να εκμεταλλευτεί τη δύναμη που συσσωρεύεται σε καιρούς όπως οι σημερινοί η επίκληση στην ατομική ευθύνη θα ακουστεί από τα στόματα των πολιτικών μας ή θα «καταπιούν την «καραμέλα» που όποτε τους βολεύει μας προτείνουν;
Source: Arta News
