Δεν θα το έπαιρνα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είδηση, αλλά στις συνθήκες του αναγκαστικού εγκλεισμού (επί το νεοελληνικότερον λοκντάουν) που βιώνουμε, αναγκαστικά το μάτι πέφτει και σε αυτές τι ανακοινώσεις του διαδικτύου που αφορούν τις παγκόσμιες μέρες που έχουν κατά καιρούς θεσπιστεί από τους διάφορους παγκόσμιους οργανισμούς. Όσο κι αν μας φαίνεται απίστευτο, λοιπόν, μέσα στο Νοέμβριο υπάρχει και η παγκόσμια ημέρα Φιλοσοφίας! Η Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 2002 την τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου (19 Νοεμβρίου 2020), με πρωτοβουλία της UNESCO, που αναγνώρισε την ανάγκη για κοινό στοχασμό πάνω στα σύγχρονα προβλήματα, που απασχολούν την ανθρωπότητα. Την ημέρα αυτή, ο οργανισμός του ΟΗΕ για τον πολιτισμό και την εκπαίδευση προτρέπει τα κράτη – μέλη του να διοργανώνουν εκδηλώσεις και συζητήσεις για φιλοσοφικά θέματα. Ο φετινός εορτασμός παρέχει την ευκαιρία για φιλοσοφικό προβληματισμό, με αφορμή την εξελισσόμενη πανδημία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι πολλαπλές κρίσεις που βιώνει ο κόσμος. Σύμφωνα με την UNESCO, η κρίση στον τομέα της υγείας αμφισβητεί πολλές πτυχές των κοινωνιών μας. Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλοσοφία μας βοηθά να πάρουμε τις απαραίτητες αποστάσεις για να προχωρήσουμε καλύτερα, διεγείροντας την κριτική σκέψη για τα υπάρχοντα προβλήματα, τα οποία η πανδημία έχει ωθήσει σε παροξυσμό.
Θα απορήσει, βέβαια, κανείς με την αναγκαιότητα μιας παγκόσμιας ημέρας για τη Φιλοσοφία. Εξάλλου οι περισσότεροι αμφισβητούν όχι μόνο αυτή την ανάγκη, αλλά, ακόμη περισσότερο την αναγκαιότητα της ύπαρξης της ίδιας της Φιλοσοφίας στην εποχή μας. Όταν όλα πια έχουν επιστημονικοποιηθεί σε απίστευτο βαθμό, όταν ο θετικιστικός τρόπος σκέψης έχει κυριαρχήσει σε κάθε τομέα της ζωής μας, υπάρχει πραγματικά χώρος για τη Φιλοσοφία; Την απάντηση τη δίνει ο καθηγητής Λου Μαρίνοφ στο βιβλίο του «Πλάτωνας, όχι Προζάκ!», όπου με πολύ εύγλωττο τρόπο παρουσιάζει πώς η Φιλοσοφία μπορεί να μας βοηθήσει στην επίλυση προβλημάτων της καθημερινότητας τα οποία οι περισσότεροι τα αντιμετωπίζουν καταφεύγοντας σε φαρμακευτικές λύσεις και ψυχιατρικές συμβουλές. Κάτι ανάλογο λέει και ο διάσημος φιλόσοφος Καρλ Πόπερ στο βιβλίο του «Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων». Αλλά το «φιλοσοφείν» δεν είναι μόνο βασική προϋπόθεση για μια σωστή αντιμετώπιση των ανθρώπινων προβλημάτων. Είναι, ταυτόχρονα, και πρωταρχικό στοιχείο πνευματικής γνησιότητας. Χάρη σε αυτό, ο άνθρωπος βγαίνει από τα στενάχωρα πλαίσια της συμβατικότητας και απαλλάσσεται από τις κοινοτοπικές και αβασάνιστες αλήθειες που έχουν γενικότερα υιοθετηθεί. Μήπως όμως αυτή η προϊούσα αποψίλωση της φιλοσοφίας σημαίνει πως η τελευταία δεν έχει πια λόγο να υπάρχει; Η απάντησή μας θα είναι απερίφραστα αρνητική. Οι επιμέρους επιστήμες ούτε ενδιαφέρονται, αλλά ούτε και μπορούν να προσφέρουν στον άνθρωπο μια γενική εικόνα για τον κόσμο και τη ζωή, ικανή να τον απαλλάξει από το πνεύμα της μονομέρειας και να του προσφέρει βαθύτερη θεωρητική ικανοποίηση.
Δείτε πού μας έχει οδηγήσει η αδιαφορία για τα προβλήματα του συνανθρώπου και η απουσία της Φιλοσοφικής διάθεσης στη ζωή μας. Είμαστε τόσο περήφανοι για την επιστημονική πρόοδο της εποχής μας, που δεν έχουμε αντιληφθεί ότι όσα περισσότερα μαθαίνουμε για το μικρόκοσμο και το μακρόκοσμο, τόσο περισσότερο αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της άγνοιάς μας για όλα όσα μας περιβάλλουν αλλά και όλα όσα μας αποτελούν. Οι αστροφυσικοί θα μπορούσαν να μας διαβεβαιώσουν ότι το 95% του σύμπαντος αποτελείται από «σκοτεινή ύλη» για την οποία δε γνωρίζουμε απολύτων τίποτε, ενώ ακόμη και τώρα, με όλες τις ψηφιακές απεικονίσεις και τις φωτογραφίσεις από τα διαστημικά τηλεσκόπια, δε γνωρίζουμε ακριβώς πώς είναι καν η άκρη μιας μαύρης τρύπας. Αφήνω τη θεωρία του «Μπιγκ μπανγκ», η οποία περιμένει ακόμα την απόδειξή της! Αλλά και οι επιστημονικές αναζητήσεις στο μικρόκοσμο δεν μας προσφέρουν μεγάλα περιθώρια υποστήριξης της αλαζονικής στάσης μας έναντι των φιλοσοφικών ή ακόμα και των μεταφυσικών ανησυχιών. Το περίφημο «σωματίδιο του Θεού» δεν έχει ακόμα ταυτοποιηθεί, παρόλο που μάλλον υπάρχει. Οι επιστήμονες καταγάγουν τεράστια μάχη για να αποτρέψουν μια γενικευμένη καταστροφή εν μέσω πανδημίας και κάποια στιγμή θα καταφέρουν να φτιάξουν και ικανοποιητικά επαρκές εμβόλιο ίσως και φάρμακα που θα καθιστούν τον κορωνοϊό πολύ λιγότερο επικίνδυνο. Στο ενδιάμεσο διάστημα, όμως, όλοι απευθυνόμαστε το φιλότιμο των ανθρώπων, με άλλα λόγια στην «αιδώ», βασικό συστατικό της φιλοσοφικής σκέψης του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη όσον αφορά την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, τη τόσο απαραίτητη για τη συγκρότηση των κοινωνιών.
Η φιλοσοφία σήμερα επιβάλλεται να εμπλακεί, ιδιαίτερα, στο ζήτημα του τρόπου χρήσης της επιστήμης και της τεχνικής από τον άνθρωπο, πεδίο όπου αναδύονται προβληματισμοί ηθικού, πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου και να πρωτοστατήσει στη διασφάλιση της Ειρήνης και της παγκόσμιας συνεργασίας. Επομένως, η φιλοσοφία στην εποχή μας δεν μπορεί να λειτουργήσει πλέον στο πλαίσιο της απομόνωσης ενός στοχαστή, που υψώνεται πάνω από την καθημερινότητα. Καλείται να διαδραματίσει τον ηγετικό της ρόλο πολυεπίπεδα και να στηρίξει έναν πολυδιάστατο ανθρωπισμό χωρίς συμβιβασμούς. Απαραίτητος σύμμαχός της σ’ αυτόν τον αγώνα θα πρέπει να είναι η Πίστη. Χωρίς αυτήν καμία ανθρώπινη δραστηριότητα δεν θα μπορούσε να βρει ευτυχή κατάληξη.
Κώστας Κωσταβασίλης
Source: Arta News
