Ροδιά: η λιμνοθάλασσα ταυτίζει το όνομά της με το εκκλησάκι της Παναγίας που βρίσκεται στην όχθη της. Ροβέλιστα: το ονομαστό μοναστήρι της Παναγίας στην Άνω Καλεντίνη, στο Ραδοβίζι. Δύο διαφορετικοί τόποι (θάλασσα-βουνό) που σηματοδοτούν διαχρονικά την πολιτισμική, κοινωνική και λατρευτική ενότητα μεταξύ των κατοίκων του νομού. Ιδιαίτερα η λατρεία της Παναγίας, της Θεομήτορος, της Παρθένου Μαρίας, είναι εξαιρετικά έντονη και διαδεδομένη, όπως φανερώνουν οι πάμπολλες εκκλησίες που έχουν αφιερωθεί στη Χάρη Της από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια ως τις μέρες μας. Είτε ως Γλυκοφιλούσα, είτε ως Παρηγορηθείσα (Παρηγορήτισσα), είτε ως Βρεφοκρατούσα ή Παντάνασσα, η Παναγία είναι πάντα ελπίδα και στήριγμα όχι μόνο των αρτινών αλλά και όλων των ελλήνων.
Το πόσο εμπιστεύονται την Παναγία οι αρτινοί, θα το αντιληφθούμε αν επιχειρήσουμε ένα νοητό ταξίδι στο νομό, αναζητώντας τις μνημειακές αποδείξεις αυτής της λατρείας. Ξεκινώντας από τα Δυτικά Τζουμέρκα θα συναντήσουμε την Παναγία των Μελισσουργών, για χάρη της οποίας διοργανώνεται και το ονομαστό πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο. Πιο κάτω σταματάμε στη Χρυσοσπηλιώτισσα των Γουριανών, ενώ εντύπωση προκαλεί για την ονομασία της η μονή Μουχουστίου της Πλάκας. Προχωρώντας στα ανατολικά ανταμώνουμε την εκκλησία της Παναγίας στα Θεοδώριανα (όπου και διοργανώνεται άλλο ένα ονομαστό καγκελάρι το Δεκαπενταύγουστο), τον ομώνυμο ναό του Αθαμανίου στη σκιά σχεδόν του αιωνόβιου πλάτανου της κεντρικής πλατείας και τείνουμε με θαυμασμό το βλέμμα στην Κόκκινη Εκκλησιά, το μοναδικό αυτό μνημείο αρχιτεκτονικής, με την περίτεχνη τοιχοδομή, ανάμεσα στο Παλαιοκάτουνο και το Βουργαρέλι.
Ιδιαίτερη όμως τιμή αποτίουν στην Παναγία και στο Ραδοβίζι, όπως φαίνεται από τις ονομαστές μονές που επίσης υπάρχουν εκεί. Καταρχάς η μονή Σέλτσου στις Πηγές, με τη μοναδική της ιστορία και τη θυσία των Σουλιωτών και τις εξαιρετικές τοιχογραφίες, όπου μάλιστα οργανώνονται κάθε χρόνο και οι γιορτές Σέλτσου ως φόρος τιμής στη θυσία των προγόνων μας. Λίγο πιο κάτω συναντάμε τη μονή της Μεγαλόχαρης στο ομώνυμο χωριό, ένα μοναστήρι επίσης με ουσιαστική προσφορά στον αγώνα της απελευθέρωσης, αφού από εδώ ξεκίνησαν οι ονομαστές επαναστάσεις του 1864 και 1877. Κατεβαίνοντας προς την Άρτα αποχαιρετάμε τη μονή Ροβέλιστας, που ήδη αναφέραμε, για να συναντήσουμε τη μονή Μελατών, με την πλούσια ιστορία και την παράδοση που θέλει τον τούρκο πασά να αναγνωρίζει τη δύναμη της Παναγίας, το περίφημο Θεοτοκιό, στο Πέτα, αλλά και την Παναγία του Μπρυώνη στο Νεοχωράκι.
Φτάνοντας στην πόλη, δεσπόζει η Παρηγορήτισσα, την οποία εύστοχα ο Κ. Γιαννέλος, στο βιβλίο του «Τα βυζαντινά μνημεία της Άρτας», χαρακτηρίζει «αρχόντισσα» της σημερινής Άρτας, καθώς η πρωτοτυπία του σχεδίου της, η μοναδικότητα της αρχιτεκτονικής της, κυρίως με τον τρόπο στήριξης του τρούλου, αλλά και η πλούσια κεραμοπλαστική της διακόσμηση, την καθιστούν «μοναδικό δείγμα ναοδομίας σ’ όλο τον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο». Δεν είναι όμως μόνο αυτή η παρουσία της Παναγίας στην πόλη, καθώς, στην πλατεία Μονοπωλίου, στέκει ταπεινό, αλλά όχι απαρατήρητο, το εκκλησάκι της Κασσωπίτρας. Επιπλέον, στις παρυφές της πόλης, κάτω από τη σκιά του λόφου Περάνθης, δίπλα στην όχθη του Άραχθου, εξακολουθεί να ζει και να συνεχίζει μια ιστορία και λατρευτική παράδοση αιώνων η μονή Κάτω Παναγιάς.
Τελειώνοντας το ταξίδι μας προς τη θάλασσα, σταματάμε στην Παναγία της Βλαχέρνας, όπου τοποθετείται το νεκροταφείο των Κομνηδουκάδων, δεσποτών της Ηπείρου, στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Καμπή και, βέβαια, στην Παναγία της Κορωνησίας, ένα από τα λίγα μνημεία του 7ου αιώνα μ. Χ. που διατηρείται σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο, μέχρι και σήμερα. Δεν παραλείπουμε την Παναγία της Ροδιάς, που είδαμε και στην αρχή, καθώς και την εκκλησία της Παναγίας στο μαρτυρικό Κομμένο, το οποίο, ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, γιορτάζει την Παναγία, θρηνώντας τα θύματα της άγριας σφαγής από τους Γερμανούς στην Κατοχή.
Όλα αυτά θα τα συναντήσουμε, αν περιορίσουμε την αναζήτησή μας μόνο στους ναούς της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου, καθώς υπάρχουν και άλλες, πολλές εκκλησίες αφιερωμένες στην Παναγία, που ανεγέρθηκαν στη νεότερη και σύγχρονη περίοδο της ιστορίας μας, αποτελώντας σαφή απόδειξη της διαχρονικής και συλλογικής αντίληψης για την «Κυρά τη Δέσποινα». Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που τον Αύγουστο, το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας των αρτινών επικεντρώνεται σε εκδηλώσεις λατρείας και εορτασμού της Παναγίας. Οι εκδηλώσεις αυτές συνήθως συνδυάζονται και με πανηγύρεις οι οποίες αποτελούν εξέλιξη των παραδοσιακών γλεντιών και συνιστούν ευκαιρία να βρεθούν μεταξύ τους οι ξενιτεμένοι συγχωριανοί, να γνωριστούν οι απόγονοι και να διατηρηθεί η αίσθηση της συνέχειας στις ρίζες μας. Φέτος, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ας μη βαρυγκομούμε. Μπορούμε να τιμήσουμε την Παναγία και χωρίς πανηγύρια, χωρίς συνωστισμό, με τη μάσκα και τις απαραίτητες αποστάσεις. Αν δεχτούμε ότι μια καραντίνα σαν αυτή που βιώσαμε την Άνοιξη είναι καταστροφική για την οικονομία μας και για κάθε επαγγελματία, τότε δε μένει άλλη λύση από το να επιδείξουμε υπευθυνότητα και αυτοσυγκράτηση. Και, για να λέμε και του «στραβού το δίκιο», μέρες που είναι τώρα, με τα μέτρα που (δε) λαμβάνονται, με τις φυσικές καταστροφές που επιπίπτουν και με το Φθινόπωρο να καταφθάνει, ας ελπίσουμε να βάλει και η Θεοτόκος το χέρι Της. Αλλιώς….
Source: Arta News
