Λίγες μέρες πριν την αλλαγή του χρόνου και την παρέλευση μιας ακόμη δεκαετίας στον 21ο αιώνα, αξίζει να αναρωτηθεί κανείς τι είναι αυτό που ωθεί την ανθρωπότητα να γιορτάζει την πρωτοχρονιά και γενικότερα την αλλαγή των χρόνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η συνήθεια δεν φαίνεται να έχει την ίδια σημασία για όλους τους λαούς σε όλες τις εποχές. Για του λόγου το αληθές αντιγράφω από το βιβλίο «Ο Παπαλάνγκι: λόγοι του φυλάρχου Τουιάβιι από το νησί Τιαβέα του Νότιου Ειρηνικού» τις απόψεις του ανθρώπου αυτού η σοφία του οποίου αποδεικνύεται πολύ μεγάλη, παρόλο που για το σύγχρονο πολιτισμό (ακόμα και της εποχής του στις αρχές του 20ου αιώνα) μπορεί να έμοιαζε άγριος:
«Επειδή ο Παπαλάνγκι (δηλαδή ο λευκός άνθρωπος, ο Ευρωπαίος) διακατέχεται από το φόβο για το χρόνο του, ξέρει πάντα με μεγάλη ακρίβεια (…) πόσες ανατολές της σελήνης και του ήλιου έχουν περάσει από τότε που πρωτοαντίκρισε το μεγάλο φως. Αυτό μάλιστα παίζει έναν τόσο μεγάλο ρόλο ώστε να γιορτάζεται με λουλούδια και με μεγάλα φαγοπότια, κάθε φορά που έχει περάσει ένα ορισμένο, ίσο με τα’ άλλα χρονικό διάστημα. Πόσο συχνά ένιωσα ότι ντρέπονταν για μένα επειδή, όταν με ρωτούσαν πόσων χρονών είμαι, εγώ γελούσα και δεν ήξερα ν’ απαντήσω. «Μα πρέπει να ξέρεις πόσων χρονών είσαι!» Εγώ σώπαινα και σκεφτόμουν: Είναι καλύτερα να μην το ξέρω. «Πόσων χρονών» σημαίνει πόσα φεγγάρια έχει ζήσει κανείς. Αυτό το μέτρημα και το ψάξιμο είναι γεμάτα κινδύνους, γιατί έτσι οι άνθρωποι μάθανε πόσα φεγγάρια διαρκεί συνήθως η ζωή τους.»
Νομίζω ότι ο φαινομενικά απολίτιστος αυτός άνθρωπος αντιλήφθηκε ότι, τελικά, αυτό που διακατέχει τη ζωή κάθε ανθρώπου είναι μια μεταφυσική ανησυχία για την τύχη τόσο του ίδιου όσο και του σύμπαντός του. Όχι του πλανητικού και κοσμικού σύμπαντος με τους γαλαξίες, τα άστρα, τις μαύρες τρύπες και τα συναφή, αλλά του ατομικού σύμπαντος ενός εκάστου εξ ημών, με τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν (οικογένεια, φίλοι, συγγενείς, γνωστοί ή και απλώς άγνωστοι), τις σχέσεις μας, τη δραστηριότητά μας, την κοινωνική μας υπόσταση. Γιατί, αν το καλοσκεφτούμε, τι ακριβώς γιορτάζουμε την πρωτοχρονιά και κάθε πρωτοχρονιά; Αν το δούμε επιστημονικά και καθαρά ορθολογιστικά το πράγμα, γιορτάζουμε τη συμπλήρωση μιας ακόμη περιστροφής του πλανήτη μας γύρω από το άστρο του, μ’ άλλα λόγια μια ακόμα ολοκληρωμένη περιστροφή της Γης γύρω από τον Ήλιο. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό με επιστημονικούς όρους αν όχι ένα ακόμα βήμα προς το αναπόφευκτο; Σε μερικά εκατομμύρια χρόνια ο Ήλιος θα φτάσει σε σημείο που εκ των πραγμάτων θα καταστρέψει όλο το πλανητικό σύστημα πριν καταστραφεί και ο ίδιος και μετατραπεί είτε σε μαύρη τρύπα είτε (το πιθανότερο) σε σβησμένο άστρο. Άρα τι ακριβώς γιορτάζουμε κάθε πρωτοχρονιά;
Η απάντηση μπορεί να δοθεί μόνο αν παραδεχτούμε ότι ως άνθρωποι δεν διαθέτουμε μόνο λογική και ορθολογιστικό πνεύμα, αλλά και συναίσθημα καθώς και μεταφυσικές ανησυχίες τις οποίες άλλοι παραδεχόμαστε και εκφράζουμε κι άλλοι όχι. Κι αυτό είναι που μας διαφοροποιεί από τα άψυχα υλικά αντικείμενα ή από τις κατά τα λοιπά «έξυπνες» μηχανές. Σκεφτείτε μόνο πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς τον έρωτα, την ποίηση, το συναίσθημα, την αισθητική αντίληψη, τη δυνατότητα να αισθανθούμε φόβο ή χαρά, ασφάλεια ή ανασφάλεια, δέος ή πίστη. Είναι αυτή η μεταφυσική μας διάσταση που μας οδηγεί να αντιμετωπίζουμε την πεπερασμένη μας ύπαρξη ως αιώνια, να μη σκεφτόμαστε μόνο ορθολογιστικά αλλά να αισθανόμαστε και να λειτουργούμε πολλές φορές με βάση το ένστικτο ή το συναίσθημα, που μας καθιστά ικανούς να βοηθάμε το συνάνθρωπο ακόμα κι όταν αυτό δε φαίνεται να έχει λογική βάση, να αντιστεκόμαστε στις πιέσεις των ισχυρών, να γιορτάζουμε πρωτοχρονιές, γενέθλια και άλλα τόσα όμορφα πράγματα.
Είναι ακριβώς αυτή η μεταφυσική διάσταση την οποία η σημερινή εποχή τείνει να αγνοεί ή ακόμα και να περιγελά και να υποβαθμίζει, θεοποιώντας τη δύναμη της επιστήμης και των επιτευγμάτων της. Ζούμε σε μια περίοδο της ιστορίας του κόσμου στην οποία οι άνθρωποι θεωρούν ότι δε χρειάζονται εφόδια όπως η ελπίδα, η αγάπη και η πίστη. Κι όμως, ακόμα και γι’ αυτούς που αυτές τις αρετές τις υποτιμούν, η ύπαρξή τους αποβαίνει ωφέλιμη ακόμα κι όταν εκείνοι δεν το αναγνωρίζουν. Η ελπίδα προκύπτει από την αυτογνωσία του ανθρώπου, την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του αλλά και τη δύναμη που δίνει η Πίστη. Η εμπιστοσύνη σε ό,τι αποτελεί για τον καθένα μας Ανώτερη Δύναμη, στο Θεό για τους περισσότερους, αλλά και σε οτιδήποτε άλλο για όσους έχουν άλλη άποψη, μπορεί να αναπτερώσει τις δυνάμεις του καθενός μας και να οδηγήσει, μέσα από την ελπίδα, σε πράξεις δυναμικές, σε δράση λυτρωτική, ακόμα και σε βελτίωση των όρων ζωής.
Η πίστη αποτελεί, για όσους τη διαθέτουν, σημαντική παρακαταθήκη δύναμης και αφετηρία δράσης. Πολλοί θεωρούν ότι η πίστη είναι ένα είδος δεσμών για τον άνθρωπο, καθώς τον υποχρεώνει να τηρεί κανόνες και να ακολουθεί κάποιους κώδικες συμπεριφοράς που, εκ πρώτης όψεως, περιορίζουν την ελευθερία του. Πέραν του γεγονότος ότι, όπως όλοι σχεδόν συμφωνούν, απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να μετατραπεί σε στυγνή ασυδοσία, όσοι κακίζουν την πίστη δεν κατανοούν ότι αποτελεί συνειδητή επιλογή των ανθρώπων που την ακολουθούν, επομένως οι ίδιοι επιλέγουν να θέτουν όρια στην δοσμένη ελευθερία τους με στόχο την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων. Η κίνηση αυτή βασίζεται πρωτίστως στην Αγάπη που θα πρέπει να δείχνει ο καθένας μας για το συνάνθρωπό του. Η αγάπη για τον άνθρωπο και το ενδιαφέρον για τη βελτίωση των όρων ζωής του συνιστούν τη λογική του ανθρωπισμού, πάνω στην οποία βασίστηκε το οικοδόμημα των ηθικών αξιών που συγκρότησε το σύγχρονο πολιτισμό. Γεννημένο μέσα από τη διαδικασία της Αναγέννησης, το κίνημα του Ανθρωπισμού οδήγησε στο Διαφωτισμό που αναγνώρισε ανθρώπινα δικαιώματα, προώθησε τη σκέψη για ισότητα όλων των ανθρώπων ανεξάρτητα από φύλο, χρώμα και θρησκεία και διαμόρφωσε τις πολιτικές συνθήκες για την εδραίωση των δημοκρατικών πολιτευμάτων.
Αντιλαμβανόμαστε επομένως ότι, αν γιορτάζουμε την εναλλαγή των χρόνων καθώς η Γη μας συμπληρώνει διαδοχικά περιστροφές γύρω από τον Ήλιο, το κάνουμε γιατί μια μεταφυσική μας ανάγκη μας καλεί να ελπίζουμε ότι κάθε νέα χρονιά θα μας οδηγήσει σε κάτι ακόμα καλύτερο, να πιστεύουμε ότι αυτό το καλύτερο θα το καταφέρουμε και να χαιρόμαστε που το προσπαθούμε μαζί με όσους και όσες αγαπούμε και μας αγαπούν. Καλή χρονιά σε όλους και όλες!!
γράφει ο
Κώστας Κωσταβασίλης
Source: Arta News
