Σε όλη την Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη η ατζέντα της κοινωνικής οικονομίας στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θεωρείται αναγκαία συνθήκη για την Τοπική Ανάπτυξη και την ενίσχυση των θεσμών κοινωνικής Αλληλεγγύης. Στην Ελλάδα και άλλες περιφερειακές χώρες υπάρχει προφανής υστέρηση. Κατά αυτό τον τρόπο στερείται τα οφέλη που προκύπτουν από την ανάπτυξή της. Και συγκεκριμένα: την διεύρυνση της κοινωνικής πολιτικής που θα μπορούσε να υπάρξει με μειωμένο κόστος για του Δήμους, την αξιοποίηση των ανενεργών πόρων που λιμνάζουν, την ενίσχυση της Τοπικής Ανάπτυξης και απασχόλησης, την συμπληρωματικότητα στους θεσμούς αλληλεγγύης.

Η κοινωνική οικονομία είναι αναγκαία συνθήκη για την τοπική Ανάπτυξη καθώς τα περιθώρια επέκτασης του δημοσίου και της ιδιωτικής έχουν εξαντληθεί.

Η διεύρυνση της κοινωνικής πολιτικής με μειωμένο κόστος για του Δήμους είναι μια ρεαλιστική διέξοδος. Όταν το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης από το κράτος δεν είναι επαρκές.

Η αξιοποίηση των ανενεργών πόρων που λιμνάζουν, είναι η υλική βάση των παγίων για την ενίσχυση των κοινωνικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών .

Αυτή η πολιτική φέρνει με τη σειρά της ενίσχυση της Τοπικής Ανάπτυξης και απασχόλησης.

Κατ΄αυτό τον τρόπο προκύπτει και η ανάγκη για ενίσχυση στους «θεσμούς αλληλεγγύης» H φιλανθρωπία ποτέ δεν ήταν επαρκής για να εξαλείψει τη γενεσιουργό αιτία της φτώχειας. Γι΄αυτό η κοινωνική οικονομία είναι αναγκαία συνθήκη.                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Στο περιβάλλον της Κ.Ο. οι οκονομικά ανενεργείς δεν περιμένουν μόνο από τα επιδόματα αλλά βρίσκουν εργασία και συμπληρωματικό εισόδημα.

Οι ενεργειακές κοινότητες που είναι παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί ηλεκτρικής ενέργειας δείχνουν το δρόμο, πως μια τοπική κοινότητα μπορεί να έχει οφέλη από την εξοικονόμηση.

Για όλους αυτούς τους λόγους η κοινωνική Οικονομία θα είναι μεγαλύτερη κοινωνική καινοτομία του αιώνα στην οργάνωση παραγωγικών και εργασιακών σχέσεων.

Ωστόσο, το μήνυμα αυτό σε ελάχιστες περιπτώσεις αποτελεί προτεραιότητα για τους αιρετούς. Συνήθως η κοινωνική οικονομία αναφέρεται επιφανειακά επειδή ακούγεται καλά στ΄αυτιά ενώ ουσιαστικά λείπει η συγκροτημένη πολιτική και η μεταφορά τεχνογνωσίας, έτσι αντιμετωπίζεται ως πάρεργο με ασήμαντα εν τέλει συνολικά αποτελέσματα.

Προφανώς, αυτό το έλλειμμα να οφείλεται και στο επίπεδο συνειδητοποίησης των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών για να θέσουν το ζήτημα συντονισμένα από τα κάτω. Υπάρχουν φυσικά ορισμένα καλά παραδείγματα σε Δήμους αλλά δεν αρκούν για να αλλάξουν τη γενική εικόνα.

Η υστέρηση αυτή καταγράφεται συγκριτικά με το μέσο επίπεδο των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών αλλά και εκεί χρειάζεται ακόμη πολύς δρόμος για ένα ισχυρό τρίτοτομέα. Το παρόν υπόμνημα έχει στόχο να φωτίσει τις δυνατότητες για ποιο λόγο μένουν αναξιοποίητες αλλά και ν΄αξιοποιηθεί ως εισήγηση από τοπικούς φορείς για να θέσει την ατζέντα.

Δεν θα αναφερθούμε στις υπάρχουσες εμπλοκές ανταγωνιστικών συμφερόντων που την εμποδίζουν αλλά στις ελλείψεις πολιτικής που καθηλώνουν το τρίτο τομέα οικονομίας στην Ελλάδα.

Σχετικά με την αξιοποίηση των ανενεργών πόρων σε κάθε περιοχή της χώρας, σε κάθε πόλη και αγροτική περιοχή υπάρχουν αναξιοποίητοι πόροι (σχολάζουσες γαίες, αναξιοποίητα κτίρια δημόσια και ιδιωτικά) και από την άλλη πλευρά μεγάλες ανάγκες για κοινωνικές υπηρεσίες και υψηλή ανεργία στους νέους.

Υπάρχουν δηλαδή, σε μεγάλη έκταση ανενεργοί υλικοί και ανθρώπινοι πόροι τους οποίους η ιδιωτική επιχειρηματικότητα δεν έχει ενδιαφέρον να αναπτύξει ενώ, εκ των πραγμάτων και το δημόσιο δεν μπορεί να αξιοποιήσει . Παράλληλα, υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες κοινωνικής αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της φτώχειας που δεν μπορούν να καλυφθούν μόνο από τα επιδόματα του Κράτους.

Η αυξανόμενη φορολογία στην οποία στηρίζεται το κοινωνικό κράτος έχει φθάσει στα υψηλότερα όρια πνίγοντας πολλές από τις μικρές επιχειρήσεις με αποτέλεσμα την αδυναμία να καλύψει τις ολοένα αυξανόμενες κοινωνικές ανάγκες για παροχές. Από την άλλη η αυξανόμενη ανεργία λόγω τεχνολογικών εξελίξεων είναι αιτία του οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού δημιουργεί μια κατάσταση που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε βάθος χρόνου μόνο από το κοινωνικό κράτος. Το εισόδημα αλληλεγγύης των   200 Ε που παρέχει το κράτος μετριάζει αλλά δεν λύνει το πρόβλημα.

Η τόνωση της προσφοράς και της ζήτησης δεν προκαλούν την αντίστοιχη ζήτηση από τους καταναλωτές. Η αδράνεια των πόρων στο επίπεδο κάλυψης βασικών αναγκών διατροφής, στέγης και κοινωνικής μέριμνας είναι από τις βασικές αιτίες του προβλήματος. Καθώς το κράτος και η αγορά δεν μπορούν να καλύψουν το σύνολο των αναγκών προκύπτει ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας με το μειωμένο κόστος λειτουργίας.

H φιλανθρωπία είτε εκφράζεται από Κράτος είτε από ιδιώτες ποτέ δεν ήταν επαρκής για να εξαλείψει τη γενεσιουργό αιτία της φτώχειας. Επειδή το κράτος δεν δύναται να προσφέρει εντελώς δωρεάν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες από εκείνες που ήδη προσφέρει,   είναι αναγκαίο αυτές να παραχθούν σε χαμηλότερες προσιτές τιμές.

Και εδώ βρίσκεται ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας να παράγει προσιτές υπηρεσίες για τους πιο φτωχούς. Πως γίνεται αυτό; Χρησιμοποιώντας τα πάγια της κοινωνικής ιδιοκτησίας και οργανώνοντας τους χρήστες κατά τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει κόστος διαμεσολάβησης αυτό που λέμε εμπορικό κέρδος.

Κατ΄αυτή την έννοια η εναλλακτική πολιτική της Κ.Ο είναι: να αξιοποιηθούν οι ανενεργοί πόροι και να προσφερθούν μέσα από αυτή τη διαδικασία προϊόντα και υπηρεσίες. Μόνον έτσι μπορεί μεγαλώσει το κοινωνικό εισόδημα για τα αδύναμα στρώματα που υφίστανται τον οικονομικό αποκλεισμό.

Κι αυτό αντικειμενικά μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τις δομές της κοινωνικής οικονομίας και τη κοινωνική επιχειρηματικότητας καθώς, αυτή η μορφή επιχειρηματικότητας εξασφαλίζει μειωμένο κόστος παραγωγής και μειωμένο κόστος συναλλαγών.

Τέλος, το μειωμένο κόστος είναι το θεμέλιο για τη βιωσιμότητα σε τομείς που δεν δύναται να ανταποκριθεί η ιδιωτική επιχειρηματικότητα και η μισθωτή εργασία.

Το μειωμένο κόστος στη προκειμένη περίπτωση προκύπτει κατά τεκμήριο, από τη μείωση του κόστους της διαμεσολάβησης μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή καθόσον   στη κοινωνική επιχειρηματικότητα ο καταναλωτής γίνεται στην ουσία ταυτόχρονα και παραγωγός μέσα από τη συμμετοχή του σε συνεταιρισμούς και συλλογικές οργανώσεις, αποκλείοντας το κέρδος για τρίτους ενώ αυτό που προκύπτει ως «κέρδος» για τους καταναλωτές είναι η μείωση του κόστους. Επιπλέον στην κοινωνική οικονομία ο εθελοντισμός και τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στη συγκέντρωση κοινωνικού κεφαλαίου και σε αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό μάρκετιγκ, που μειώνει επίσης το κόστος συναλλαγών υπέρ των καταναλωτών.

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η κοινωνική οικονομία διαφέρει ως προς τη σύνθεση κεφαλαίου αλλά και ως προς τη μισθωτή εργασία. Το κεφάλαιο είναι συμμετοχικό και συγκροτείται από   τους συνεταιριστές παραγωγούς και καταναλωτές και από τη χρήση παγίων που ανήκουν στη κοινότητα. Η εργασία είναι κατά αποκοπή και η αμοιβή σύμφωνα με τα παραδοτέα. Έτσι το εργατικό κόστος προσαρμόζεται σύμφωνα με την απόδοση. Δεν μπορούν να υπάρχουν αργομισθίες όπως το δημόσιο.

Έχει μετρηθεί και διαπιστωθεί σε πανευρωπαϊκή κλίμακα ότι μια θέση εργασίας σε κοινωνική επιχείρηση αποδίδει τρεις φορές περισσότερο από μια αντίστοιχη θέση στο δημόσιο.

Επομένως, το μειωμένο κόστος εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των μικρών συνεργατικών επιχειρήσεων μπορεί να κινητοποιήσει ανενεργούς υλικούς και ανθρώπινους πόρους εκεί που δεν δύναται να κινητοποιήσει ο δημόσιος και ιδιωτικός τομέας (σχολάζουσες γαίες, αναξιοποίητα δημόσια κτίρια και δημοτικά, υποδομές, Δάση και οικοσυστήματα.

Λαμβάνοντας αυτά τα δεδομένα και συγκριτικά πλεονεκτήματα, τη συμπληρωματικότητα της τοπικής οικονομίας η πολιτική και πρακτική της κοινωνικής οικονομίας είναι διέξοδος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Αυτό όμως που επίσης καταγράφεται είναι ότι δεν υπάρχει η σχετική παράδοση και οργανωτική κουλτούρα. Πολλοί αιρετοί αποφεύγουν το εγχείρημα   γιατί δεν γνωρίζουν τη διαδικασία. Κι αυτό συμβαίνει παρότι η πολιτική αυτή αναφέρεται ως δυνατότητα από τις Περιφέρειες για τους   ΟΤΑ και για το σκοπό αυτό είναι διαθέσιμοι χρηματικοί πόροι. Έτσι οι χρηματικοί πόροι που προέρχονται από την Ε.Ε και το και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό ταμείο (Ε.Κ.Τ.) με προορισμό την ανάπτυξη της Κ.ΟΙΚ. μεταφέρονται κατά παρέκκλιση σε άλλους τομείς.

Σε πολλές περιπτώσεις βαφτίζοντας ως κοινωνική οικονομία δράσεις ορισμένων δημοτικών επιχειρήσεων που είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα.

Έτσι όμως δεν επιτυγχάνεται η κινητοποίηση πόρων από τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας και τους φορείς της κοινωνίας πολιτών με τους οποίους η Τ.Α μόνο ως σύμμαχος μπορεί να λειτουργήσει . Το ζητούμενο στη Κ.Ο. δεν είναι να γίνει η Τ.Α επιχειρηματίας αλλά να διαμορφώσει μια πολιτική σε τοπικό επίπεδο η οποία θα έχει επίδραση στην «ενεργό ζήτηση» εργασίας και «τη συνολική προσφορά» προϊόντων και υπηρεσιών με   συγκριτικό πλεονέκτημα το μειωμένο κόστος συναλλαγών. Μ΄αυτό τον τρόπο θα έχουμε μια μόχλευση της κοινωνικής οικονομίας από τη Τοπική Αυτοδιοίκηση για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες σε τοπικό επίπεδο.

Για όσους ενδεχομένως έχουν αντιρρήσεις και θεωρούν ότι η κοινωνική Οικονομία λειτουργεί ανταγωνιστικά για την αγορά πρέπει να επισημάνουμε.

Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας δεν είναι κατ΄ανάγκη ανταγωνιστικός με αντίθετα η Κοινωνική Οικονομία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τις κοινωνικές επιχειρήσεις, αφού κινούνται σε ένα χώρο που ούτως ή άλλως δεν υπάρχουν περιθώρια κερδοφορίας και συνεπώς επενδυτικό ενδιαφέρον για εκμετάλλευση των κερδοσκοπικών επιχειρήσεων.

Εκ των πραγμάτων ούτε ο δημόσιος τομέας θα πρέπει έχει αντικειμενικά πρόβλημα, όταν η Κοινωνική οικονομία δραστηριοποιείται με την αξιοποίηση ανενεργών πόρων, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα στα αδύναμα κοινωνικά στρώματα αντί να περιμένουν μόνο τα επιδόματα από το κράτος να συμβάλλουν από τη δική τους πλευρά στην αντιμετώπιση ανεργίας και φτώχειας.

Η συμπληρωματικότητα εξάλλου μέσα από την ορθολογική προσέγγιση     αξιοποίησής των ανενεργών πόρων, από την τις κοινωνικές επιχειρήσεις είναι βέβαιο ότι, αυτό θα ωφελούσε τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα με δεδομένη τη διεύρυνση της απασχόλησης και της κατανάλωσης. Ακριβώς γιατί η συμπληρωματικότητα θα έχει θετικές επιδράσεις στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και στο επίπεδο της μαζικής κατανάλωσης

Η πολιτική των επιδομάτων σε ανθρώπους που έχουν την ικανότητα να εργαστούν δεν είναι η σωστή κοινωνική λύση. Η σωστή πολιτική κατά γενική παραδοχή είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Επομένως ο επιθυμητός στόχος θα πρέπει πάντα να είναι σε σχέση με τα κατάλληλα κίνητρα η ενίσχυση της απασχόλησης. Κι αυτό μπορούν να πετύχουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις.

Οι επιδοτήσεις από το Υπουργείο εργασίας και το ΕΣΠΑ μπορούν να δίνονται ώστε να καλύπτουν ένα μέρος του εργατικού κόστους για εργαζόμενους σε κοινωνικές επιχειρήσεις πιστοποιημένες για το κοινωνικό τους αντίκτυπο.

Αυτό θα πρέπει να είναι το ζητούμενο από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και από τις οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.

Για τους λόγους αυτούς είναι αναγκαία η καταγραφή των ανενεργών πόρων και των αναγκών σε κάθε Δήμο, για να λειτουργήσει  ως διαγνωστικό εργαλείο των Δημοτικών Συμβουλίων των Δήμων και άλλων τοπικών φορέων για την αξιοποίηση  των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής.

Στόχος, η βελτίωση της εικόνας της περιοχής, μέσα από την ανάδειξη διαθέσιμων πόρων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον ώστε, να αυξηθεί το συμπληρωματικό εισόδημα και να ανακοπεί η εσωτερική μετανάστευση των κατοίκων προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Η καταγραφή αυτή και ο σχεδιασμός συνίσταται  επίσης για τον συντονισμό και  την κινητοποίηση των ανθρώπινων πόρων, προσφέροντας την  δυνατότητα να πυροδοτήσει το ενδιαφέρον του δραστήριου νεανικού δυναμικού και των τοπικών κοινωνιών στο σύνολό τους, για την εισαγωγή νέων πρωτότυπων στοιχείων στα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα με αποτέλεσμα να συσφίξει τους κοινωνικούς δεσμούς και τα κοινωνικά δίκτυα

Εκτός των άλλων πρέπει να επισημάνουμε ότι η ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας και των ενεργειακών κοινοτήτων είναι μια σύγχρονη προοδευτική πρόκληση που απαιτεί και την εθελοντική συμμετοχική διαδικασία των πολιτών στην οικοπροστασία και την οικοανάπτυξη (,ανακύκλωση στη πηγή, διαχείριση οικοσυστημάτων).

Το σύστημα υγείας, χρειάζεται επίσης ενίσχυση της προληπτικής υγείας όσο και τη μετανοσοκομειακή φροντίδα μεγάλης μερίδας που την έχει ανάγκη και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο υψηλό κόστος της ιδιωτικής βοήθειας στο σπίτι.

Τελικός στόχος, η προώθηση της οργανωτικής τεχνογνωσίας για την ανάπτυξη των Κοινωνικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών στους τομείς: πράσινη οικονομία και περιβάλλον ενεργειακές κοινοτήτες, στον αγροδιατροφικό τομέα στήριξη σε παραγωγικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς, στον τομέα υγείας (υπηρεσίες πρόληψης και μετα-νοσοκομιακής φροντίδας) Συμμετοχή σε υπεργολαβίες έργων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και δημόσιων οργανισμών.

Ενίσχυση Τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας και πολιτιστικού τουρισμού.

 

Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΣΤΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

• ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
• Τοπικές ανάγκες που δεν εξυπηρετούνται
• ενεργοποίηση ανενεργών πόρων
• θεσμικά εργαλεία συνεργατισμού και χρήσεις πόρων από διαφορετικές πηγές.
• Συνέργειες ΟΤΑ με κοινωνικές επιχειρήσεις
• Οι κοινωνικές Συμπράξεις Τ.Α με την κοινωνία Πολιτών
• Το οικονομικό πλεονέκτημα της συμμετοχικής δημοκρατίας
• Συνέργειες με τις τοπικές Αναπτυξιακές εταιρείες
• Υπάρχουσα νομοθεσία που εξασφαλίζει την υποστήριξη των ΟΤΑ στους φορείς Κοινωνικής Οικονομίας.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ Τ.Α ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

• Η «τεχνολογική» ανεργία και ο αναπόφευκτος περιορισμός της μισθωτής εργασίας
• Το αδιέξοδο των μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων
• Ταυτόχρονα εργοδότης και εργαζόμενος
• Ο κοινωνικός μισθός και το κοινωνικό μέρισμα
• Ο Συνεργατισμός ως σχέση εργασίας

ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

• Οι διατροφικές ανάγκες σε κοινωνικές δομές των Δήμων
• Η αξιοποίηση των ακαλλιέργητων εκτάσεων
• Κοινωνικά αγροκτήματα- δεντροκαλλιέργειες
• Κοινωνικά υποστηριζόμενη Γεωργία (παραγωκαταναλωση- χωρίς μεσάζοντες)
• Οι γέφυρες συνεργασίας μεταξύ Αγροτικών Δήμων και αστικών Κέντρων.

 Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

• Τα κοινά του περιβάλλοντος
• (διαχείριση στα δημόσια αγαθά)
• Ο ρόλος της κοινωνίας πολιτών στη πράσινη οικονομία
• Επιμέρους τομείς της πράσινης επιχειρηματικότητας
• Οι ενεργειακές κοινότητες
• η ζεύξη της πράσινης επιχειρηματικότητας με την κοινωνική οικονομία

 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

• ανάγκες συμπληρωματικότητας στο σύστημα υγείας
• Υπηρεσίες πρόληψης και μετανοσοκομιακής μέριμνας
• Δομές κοινωνικής φροντίδας (παιδιά, Τρίτη ηλικία και άτομα με αναπηρία)
• Κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία
• Υποστηρικτικές δομές εθελοντών

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

• Τα κοινά της πολιτιστικής κληρονομιάς
• Το κοινό πολιτιστικό προϊόν
• Ο τουρισμός κοινωνικής εμπειρίας
• Η πολιτιστική ξενάγηση (από συλλόγους και κοινωνικούς συνταρισμούς)

• Πολιτιστικοί δρόμοι και μονοπάτια
• Τα θεματικά και πολιτιστικά Πάρκα

 Το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

• τοπικά και περιφερειακά δίκτυα
• Καταναλωτικές οργανώσεις
• περιβαλοντικές οργανώσεις
• Εθελοντικές οργανώσεις παντός τύπου

ΤΑ ΟΦΕΛΗ

• Ενίσχυση του τοπικού εισοδήματος
• Ενίσχυση των «θεσμών Αλληλεγγύης»
• Αποτροπή του οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού
• Συμβολή στη ποιότητα ζωής
• Η στήριξη στη κοινωνική καινοτομία
• Η Ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο θεσμό της Τ.Α

Source: Arta News